“Göçmenlerin Bursa’ya Borcu Var”

Bursa Vatan Medya Grubu Köşe Yazarı Ali Yazır’dan dikkat çeken yazı:

Köşe yazarı Ali Yazır, kaleme aldığı yazısında Bursa’nın tarihsel göçmen yapısını ve bu yapının şehir üzerindeki etkisini değerlendirdi.

Yazır, “Doğduğumuz, büyüdüğümüz, nefes aldığımız, ömrümüzün geçtiği payidat şehir Bursa” diyerek başladığı yazısında; bu kadim şehrin yüzyıllardır bir göçmen şehri olduğunu vurguladı.

Başta Kafkaslar ve Balkanlar olmak üzere dünyanın pek çok yerinden göçmenlerin Bursa’ya yerleştirildiğini belirten Yazır, bu göçlerin şehre hem kültürel zenginlik kattığını hem de ciddi bir sorumluluk doğurduğunu ifade etti.

Yazının ana fikri ise şu güçlü cümleyle verildi:
“Bursa’nın göçmenlere kucağını açtığı kadar, göçmenlerin de bu şehre bir vefa borcu vardır.”

Ali Yazır, hem tarihsel gerçekleri hem de güncel toplumsal dinamikleri hatırlatarak, göçmenlerin yaşadıkları topluma daha fazla katkı sunmaları gerektiğine dikkat çekti.

Göçmenlerin Bursa’ya borcu var.

Doğduğumuz büyüdüğümüz nefes aldığımız ömrümüzün geçtiği payidat şehri Bursa. Aynı zamanda bir göçmen şehri.
Kafkaslar ve özellikle Balkanlar başta olmak üzere hemen her yerden Bursa’ya göçmenler yerleştirilmiştir.
Bu göçler;
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) sonrası göçler.
1912-1913 Balkan Savaşları ve sonrası göçler. Cumhuriyet kurtuluşundan sonra ise 1923 Yunanistan’dan gelen binlerce aile mübadele ile Bursa ve ilçelerine yerleştirilmiştir.
1950-1951 Göçü: Bulgaristan’dan yaklaşık 150.000 kişi Türkiye’ye gelmiş, büyük bir kısmı Bursa’ya yerleşmiştir.
1968, 1978 yıllarında ve en son olarak
1989 Zorunlu Göçü: Bulgaristan’daki asimilasyon politikalarından kaçan 350.000’den fazla kişinin yaklaşık 150.000’i Bursa’ya gelmiş ve şehrin bugünkü sanayi ve nüfus yapısını şekillendirmiştir.
1990 lı yıllardan sonrada çok sayıda Ahıska Türkü Bursa’ya gelmiştir.
Özellikle Balkanlardan gelen Göçlerle Bursa sanayide, tarımda ülkenin ekonomik anlamda lokomotifi olmuş bir şehirdir Bursa.

TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) verileri, Bursa’daki Balkan göçmenlerinin sayısını iki farklı yöntemle (doğum yeri ve son yıllardaki göç hareketleri) takip etmektedir. Ancak “toplam göçmen sayısı” dendiğinde, Türkiye’deki istatistik sistemi genellikle “yurt dışı doğumlu olanları” net rakamlarla verirken, nesiller boyu burada yaşayan (Balkan kökenli) kişileri toplam nüfus içinde ayrı bir etnik kategori olarak saymamaktadır.
TÜİK ve yerel akademik çalışmalar ışığında Bursa’daki durum şöyledir:
1. Bursa’da Yaşayan Balkan Doğumlu Nüfus (TÜİK Verileri)
TÜİK’in “Doğum Yerine Göre Nüfus” istatistiklerine göre Bursa, yurt dışı doğumluların en yoğun olduğu illerden biridir.
Bulgaristan Doğumlular: Bursa’da yaşayan ve doğum yeri Bulgaristan olan kişi sayısı yaklaşık 130.000 – 150.000 bandındadır. Bu grup, Bursa’daki yurt dışı doğumlu nüfusun en büyük kısmını oluşturur.
Yunanistan ve Diğer Balkan Ülkeleri: Yunanistan, Makedonya, Arnavutluk ve Kosova doğumlu olup Bursa’da ikamet edenlerin toplamı ise yaklaşık 20.000 – 25.000 civarındadır.
2. Balkan Kökenli Toplam Nüfus (Tahmini)
TÜİK verileri sadece “birinci nesil” göçmenleri (orada doğup gelenleri) gösterirken; çocukları ve torunlarını da kapsayan “Balkan kökenli” nüfus için derneklerin ve yerel yönetimlerin paylaştığı rakamlar esas alınmaktadır.
Tahmini Rakam: Bursa’nın yaklaşık 3,2 milyonluk nüfusunun %50 ile %60 arasındaki bir kesiminin (yaklaşık 1,5 – 1,8 milyon kişi) kökeninin Balkanlar’a (Bulgaristan, Yunanistan, Eski Yugoslavya, Arnavutluk, Romanya) dayandığı kabul edilmektedir.
Bu durum Bursa’yı, Türkiye’de “Balkanların başkenti” olarak nitelendirilen şehir yapmaktadır.
Özetle: TÜİK kayıtlarına göre bugün Bursa’da bizzat Balkan ülkelerinde doğmuş yaklaşık 170.000 kişi yaşarken; aile kökeni Balkanlar olan kişilerin sayısı 1,5 milyonu aşmaktadır. Yıldırım ilçesi, Bursa’da Balkan göçmenlerinin hem tarihsel hem de kültürel olarak en yoğun yaşadığı merkez konumundadır.
İşte Yıldırım özelindeki veriler:
1. TÜİK Verilerine Göre (Doğum Yeri Balkanlar Olanlar)
TÜİK’in resmi kayıtlarına göre Yıldırım’da bizzat Balkan ülkelerinde (Bulgaristan, Yunanistan, Makedonya vb.) doğmuş ve şu an orada ikamet edenlerin sayısı yaklaşık 45.000 – 55.000 arasındadır.
Bu rakamın ezici çoğunluğunu (yaklaşık %90) Bulgaristan doğumlular oluşturuyor. Yıldırım, Bursa genelindeki Bulgaristan doğumlu nüfusun en yüksek olduğu ilçedir.
2. Balkan Kökenli Nüfus (Tahmini Toplam)
Eğer “göçmen” derken sadece orada doğanları değil, anne-babası veya dedesi göç etmiş “Balkan kökenli” vatandaşları kastediyorsak rakam çok daha büyür.
Yıldırım’ın yaklaşık 850.000 olan toplam nüfusunun en az %40-50’sinin (yaklaşık 300.000 – 400.000 kişi) Balkan göçmeni bir aile geçmişine sahip olduğu tahmin edilmektedir.
Özellikle 1950-51 ve 1989 yıllarında gelen Bulgaristan göçmenlerinin büyük bir kısmı ilk olarak Yıldırım’a yerleştirilmiş ve zamanla burada kalıcı olmuşlardır.
3. Yıldırım’da Göçmenlerin En Yoğun Olduğu Mahalleler
Yıldırım’daki sosyal ve siyasi yapıyı doğrudan etkileyen göçmen nüfusu, özellikle şu mahallelerde toplanmıştır:
Hacıseyfettin ve Namazgah: Daha eski (Cumhuriyet başı ve 1950’ler) göçmenlerin yerleştiği bölgeler.
Millet Mahallesi ve Samanlı: Son yıllarda yeni konut projeleriyle göçmen ailelerin tercih ettiği gelişen bölgeler.
Yavuzselim, Şükraniye ve Duaçınarı: 1989 göçmenlerinin yoğun olduğu mahalleler.
Neden Yıldırım?
Yıldırım’ın tercih edilmesinin temel nedeni, geçmişte (özellikle 1989’da) gelen soydaşlarımıza devlet tarafından tahsis edilen konutların bir kısmının bu bölgede olması ve akrabalık bağları nedeniyle yeni gelenlerin de bu mahalleleri tercih etmesidir. Ayrıca ilçedeki tekstil ve sanayi atölyeleri, göçle gelen nüfus için önemli bir istihdam kapısı olmuştur.
Özetle; Yıldırım’da her iki kişiden birinin Balkanlar ile bir aile bağı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

1900 ile 1922 yılları arasında bazı tarih kaynakları balkan Savaşları ve birinci Dünya Savaşı sırasında yaklaşık 6 milyon Müslüman Türk’ün katledildiği bir o kadar Türk’ün ise Cumhuriyet kurulduktan sonra Türkiye Cumhuriyeti’ne göç ettiğini yazarlar. 1984 Aralık ayı Bulgaristan’daki soykırımın başladığı aydır. Aralık ayı oradaki Türkler için çok sıkıntılar yaşanan bir ay olmuştur.

1989 Bulgaristan göçmenleri ile ilgili çok ilginç bir anım var. 1990 yılında Yıldırım ilçesi Akıncıtürk İhsan Dikmen ilköğretim okulunda müdür yardımcısı olarak görev yapmaktayım. Okulda çok sayıda göçmen öğrenci var. Bir tane de beden eğitimi öğretmeni şimdi rahmetli olmuş olan İbrahim Örenli diye bir arkadaşımız vardı. Bir gün bana geldi. Dedi ki ya hocam senden bir şey rica edeceğim. Neden ben dediğimde, çünkü sen bu dediğim şeyi sağlayabilirsin. Nedir dedim. Dedi ki biz biliyorsun 1989 yılında Bulgaristan’da isim değişikliği, soykırım gibi olaylar sonunda göç etmek zorunda kaldık. Şimdi orada soydaşlarımız var. Onlar da Türkiye’ye gelmek için can atıyorlar. Sen Şükraniyespor Kulübü’nde aktif olarak görev yapıyorsun. Şükraniye Spor kulübü olarak bir yazı yazıp Bulgaristan’ın Benkowski yerleşim yeri futbol takımını konsolosluk yardımıyla istek gönderip ülkemize Bursa’ya davet edelim. Böylelikle oradaki soydaşlarımıza kucak ulaşmış oluruz dedi. Ben de oku, inceleyelim dedim. O günkü Şükraniyespor kulüp yönetimi arkadaşlarımla görüştüm. Şükraniyespor’un yönetimi olarak böyle bir organizasyonun içinde almaktan gurur duyacaklarını ifade edince girişime başladık.
İbrahim Örenli bizzat bu işlemleri elden takip ederek biz de Şükraniyespor kulübü olarak istenen taahhütleri yerine getireceklerimizi belgeleyerek 1991 yılında yaklaşık 40 kişilik bir ekibi misafir ettik. Bu takımın içinde Türk ve Bulgar oyuncuları karışıktı. Yöneticilerin çoğunluğu Türk bir iki tane de Bulgar yönetici vardı. Gelen futbol takımı Bursaspor’un Ümit takımıyla Vakıfköy’de Özel maç yaptı karşılıklı hediyeleşmeler oldu. Tabii bu takım gelmesi otelde kalması ekonomik anlamda bireysel olarak benim ve Şükraniyespor‘un ve İbrahim Örenli arkadaşımızın kaldıracağı bir yük değildi. Bunu nasıl karşı karşılarız diye düşünürken o gün Bal -Göç başkanı olan rahmetli başkan Mümin Gençoğlu‘na ulaştım. Durumu izah ettim. Çok sevindi bana sarıldı öptü beni. Çok duygulandı, gözleri yaşlandı. Dörtyol‘un alt tarafında bir oteli bize tahsis etti. Misafirlerin bütün yeme, içme, yatma, ulaşım gibi masrafları kendisi karşılayarak bu organizasyonun gerçekleşmesinde büyük bir fedakarlık yaptı. Bal Göç‘ün kuruluşu 1985 yılı Ocak ayı yılında kurulmuş 1987 yılında da kamu yararına dernek statüsü elde etmiştir. İşte Mümin Gençoğlu bu derneğin efsaneleşen ilk başkanıdır. Allah rahmet eylesin.
Kendisini rahmetle anıyorum.

Bu satırları yazma nedenim önümüzdeki günlerde bol göç‘ün kongresi yani seçimleri var. Yukarıda verilen bilgilere göre Bursa’nın hemen hemen iki kişisinden birinin balkan kökenli olması potansiyelinin değerlendirilip değerlendirilmediği konusunda herkesi düşünmeye davet ediyorum. Bürokrasi, yerel siyaset ve genel siyaset içersinde bir ilin yarısını oluşturan kültürel yönden, töre yönünden %100 Türk kokan bu insanların niçin Bursa yönetimlerinde aktif olmadığı, olanlar olsa bile tek tük olduğunu gündemde tutmak için yazdım. %50’si aynı kültürle yoğunlaşan Bursa’da tüm Balkan göçmenlerini Bursa siyasetinde aktif olmaya yönetime talip olmaya hatta ilimiz Bursa’nın gelişiminde karar verici olmaya neden talip olmuyorlar, bunun cevabı en azından kendilerine vermeye davet ediyorum. Gücünüzün farkında mısınız? Tabii ki bu yazım ülke içerisindeki göçler sonucu oluşan hemşeri gruplarına rakip anlamında veya ayrıştırma anlamında söylemiyorum. Bu nedenle balkan göçmenlerinin bağlı bulduğu derneklerin özellikle çok güçlü, çok bilimsel, çok vizyon ve büyük bir misyona sahip olarak görev yapmaları zorunluluğu vardır. Tüm bu insanlara soruyorum. Gerçekten bu kadar büyük potansiyeli olan sizler Bursa’da sözünüz geçiyor mu? Bursa için hangi taşın altına elinizi koydunuz? Yönetimlerde niçin yoksunuz? Ya da sahi sizin Bursa’ya borcunuz yok mu?
Bu pasif sosyoloji Atalarımızın kemiklerini oradaki mezarlıklarda sızlatmaya devam etmemeli. Bu ülkeye borcumuz var. Ali YAZIR